Αιμίλιος Λάλλας: Η έκθεση στον ήλιο βασική αιτία του μελανώματος (ΦΩΤΟ)

Ο ρόλος της οικογένειας, του σχολείου, του φιλικού και κοινωνικού περιβάλλοντος είναι πολύ σημαντικός για τη διαμόρφωση των υγιεινών διατροφικών συνηθειών και αυτή τη νέα σχολική χρονιά Η υγιεινή διατροφή είναι πολύτιμη σε όλα τα στάδια της ζωής του ανθρώπου. Ωστόσο, ειδικά στα πρώτα χρόνια της ζωής η εξασφάλιση υγιεινής, επαρκούς και ασφαλούς διατροφής είναι καθοριστικής σημασίας τόσο για τη σωματική όσο και για τη νοητική ανάπτυξη του ατόμου. Μην ξεχνάτε ότι η παιδική ηλικία αποτελεί την καταλληλότερη περίοδο για τη διαμόρφωση υγιεινών διατροφικών συνηθειών, οι οποίες παραμένουν σταθερές σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Επίσης, η υιοθέτηση μιας υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής από μικρή ηλικία συμβάλλει σημαντικά στην πρόληψη χρόνιων νοσημάτων κατά την ενήλικη ζωή, όπως είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα και ο σακχαρώδης διαβήτης. Αξίζει να σημειώσουμε ότι στοιχεία πολλών ερευνών καταδεικνύουν την επικράτηση της παιδικής παχυσαρκίας στη χώρα μας σαν τη μάστιγα των επόμενων δεκαετιών. Συγκεκριμένα, το ποσοστό των παιδιών με αυξημένο σωματικό βάρος στη χώρα μας ξεπερνά το 40%. Τα παχύσαρκα παιδιά είναι πολύ πιθανό να γίνουν και παχύσαρκοι ενήλικες με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών και εγκεφαλικών επεισοδίων. Η παιδική παχυσαρκία, επίσης, αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα για σοβαρά ψυχολογικά και κοινωνικά πολυάριθμα προβλήματα υγείας. Ο ρόλος της οικογένειας, του σχολείου, του φιλικού και κοινωνικού περιβάλλοντος είναι πολύ σημαντικός Για τη διαμόρφωση αυτών των υγιεινών διατροφικών συνηθειών που θα τα βοηθήσει στη σωστή τους ανάπτυξη, στην καλύτερη σωματική σύσταση, στις επιδόσεις τους στα μαθήματα, στα αθλήματα, και φυσικά στον περιορισμό των μεταβολικών κινδύνων στη συνέχεια.     Συμβουλές παιδικής διατροφής Δώστε αξία στο πρωινό. Τα παιδιά που δεν τρώνε πρωινό εμφανίζουν ελλείψεις σε σημαντικά θρεπτικά συστατικά και έχουν τάση αύξησης σωματικούς βάρους.     Γιατί είναι απαραίτητο το πρωινό γεύμα; Συμβάλλει στην καλύτερη απόδοση στο σχολείο. Μειώνει την κούραση και την υπνηλία στα πρωινά μαθήματα. Ενισχύει την αθλητική απόδοση και οδηγεί στην κατανάλωση μικρότερων ποσοτήτων γλυκών αλλά και λιπαρών τροφίμων κατά τη διάρκεια της μέρας.   Ώρα για διάλειμμα, ώρα για ένα υγιεινό σνακ Το δεκατιανό είναι απαραίτητο για το παιδί. Το ιδανικό κολατσιό είναι αυτό που συνδυάζει ποιοτικά υλικά και ταυτόχρονα καλύπτει τις γευστικές προτιμήσεις του παιδιού.     Ιδέες για σχολικό κολατσιό: Αραβική πίτα ολικής με τυρί, βραστό κοτόπουλο και λαχανικά Ρυζογκοφρέτες με κανέλλα και 1 μικρό φρούτο Παστέλι με σουσάμι ή ξηρούς καρπούς Μία μπάρα δημητριακών ολικής άλεσης Αποξηραμένα φρούτα (σταφίδες, berries) με ξηρούς καρπούς Ένα κουλούρι ολικής άλεσης και 1 μικρό φρούτο Τοστ πολύσπορο με μπανάνα και φυστικοβούτυρο ή ταχίνι Sandwich με ψωμί ολικής άλεσης, λαχανικά (ντομάτα, μαρούλι) και τυρί χαμηλό σε λιπαρά Ένα σπιτικό κομμάτι πίτσα με αλεύρι ολικής, κόκκινη σάλτσα, τυρί χαμηλό σε λιπαρά και πολύχρωμα λαχανικά   Με τα γλυκά τι γίνεται; Από τη στιγμή της γέννησής τους όλοι οι άνθρωποι απολαμβάνουν τη γλυκιά γεύση, τα παιδιά όμως φαίνεται ότι δείχνουν μια ιδιαίτερη προτίμηση. Αν και τα περισσότερα τρόφιμα μπορούν να ενταχθούν σε ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο, τα παιδιά είναι καλό να αποφεύγουν την υπερκατανάλωση γλυκών. Προτείνετε στα παιδιά επιλογές που συνδυάζουν τη γλυκιά γεύση με ωφέλιμα θρεπτικά συστατικά, όπως: Μια δροσερή φρουτοσαλάτα με ποικιλία φρούτων, μέλι, κανέλα και ξηρούς καρπούς Ζελέ με φρέσκα φρούτα Γιαούρτι με φρούτα και μέλι, ή μαρμελάδα, ή ξηρούς καρπούς, ή γλυκό κουταλιού Δημητριακά ολικής αλέσεως με γάλα χαμηλών λιπαρών (1,5–2%) Μπάρα δημητριακών ολικής αλέσεως με φρούτα ή με σοκολάτα. 1 μικρό κομμάτι σοκολάτα με αμύγδαλα ή παστέλι Ρόφημα σοκολάτας, αναμεμειγμένο με κρύο ή ζεστό γάλα με 1,5% λιπαρά. 1 μπολ σπιτικό ρυζόγαλο 1 κομμάτι σπιτικό κέικ με μέλι, ελαιόλαδο, ξηρούς καρπούς και μπανάνα Μιλκ σέικ από γάλα χαμηλό σε λιπαρά, αναμεμειγμένο με φρούτα, λίγο μέλι και κακάο. Δώστε έμφαση στο μεσημεριανό φαγητό Καλό είναι στο μεσημεριανό γεύμα να υπάρχει ποικιλία και πληρότητα. Η ποικιλία στα φαγητά εξασφαλίζει την πρόσληψη όλων των θρεπτικών συστατικών.     Ενθαρρύνετε τη σωματική δραστηριότητα Είναι σημαντικό τα παιδιά να ασκούνται καθημερινά, καθώς αυτό βοηθά να διατηρήσουν ένα καλό επίπεδο υγείας, ευεξίας, καθώς και ένα επιθυμητό σωματικό βάρος. Παροτρύνετε τα παιδιά να παίζουν περισσότερο και περιορίστε τις ώρες που βλέπουν τηλεόραση ή που ασχολούνται με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές/παιχνίδια.     Τα πολύτιμα φρούτα Φτιάξτε φρουτοσαλάτες ή φρουτόκρεμες με φρούτα διαφορετικών χρωμάτων. Κάθε φρούτο ανάλογα με το χρώμα και την ένταση του χρώματος είναι πλούσιο σε διαφορετικά θρεπτικά συστατικά. Επίσης, είναι σημαντικό να τοποθετήστε φρούτα πλυμένα σε σημείο που βλέπει το παιδί.   Εxtra tip: Δώστε τους φρούτο ως μικρόγευμα ή κολατσιό στο σχολείο. Επιλέξτε φρούτα εύκολα στη μεταφορά και στο καθάρισμα όπως είναι η μπανάνα και το μανταρίνι.     Μην ξεχνάτε τα λαχανικά Φροντίστε το παιδί σας να καταναλώνει ποικιλία λαχανικών καθημερινά, ώστε να εξασφαλίσει την πρόσληψη πληθώρας θρεπτικών συστατικών. Είναι σημαντικό επίσης να καταναλώνει ωμά λαχανικά όσο πιο συχνά γίνεται, γιατί με το μαγείρεμα χάνουν θρεπτικά συστατικά.     Το παιδί σας δεν τρώει λαχανικά; Συνδυάστε τα λαχανικά με τα αγαπημένα τους τρόφιμα όπως κοτόπουλο με ψητά ή ωμά λαχανικά. Δοκιμάστε διαφορετικούς τρόπους μαγειρέματος όπως πίτσα λαχανικών, σούπες λαχανικών ή σουβλάκι λαχανικών. Προσθέστε λαχανικά στα τρόφιμα που τους αρέσουν όπως τριμμένο καρότο στα μπιφτέκια. Προσοχή στα ακραία διατροφικά προγράμματα Τα παιδιά δεν πρέπει να ακολουθούν υποθερμιδικές δίαιτες, αφού η ανάπτυξή τους δεν έχει ολοκληρωθεί. Οι ολιγοθερμιδικές δίαιτες στερούν από τον οργανισμό τους τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να καταναλώνουν τα πάντα με μέτρο, καθώς η στέρηση συνήθως οδηγεί στα αντίθετα αποτελέσματα.     Μην πιέζετε το παιδί να φάει Το παιδί διαθέτει την ικανότητα να ακολουθεί πιστά το δικό του σύστημα ελέγχου πείνας και κορεσμού. Η επιμονή των γονέων να φάει το παιδί όλο το φαγητό του το οδηγεί πολλές φορές στο να καταναλώνει αργότερα μεγάλες ποσότητες φαγητού, οι οποίες σταδιακά οδηγούν σε αύξηση σωματικού βάρους.     Οι γονείς αποτελούν πρότυπο Βελτιώστε τις δικές σας διατροφικές συνήθειες, μιας και οι γονείς αποτελούν πάντα το παράδειγμα για τα παιδία τους. Αν εσείς τρώτε συχνά και σε μεγάλες ποσότητες τροφές πλούσιες σε λίπος και θερμίδες, ενώ ταυτόχρονα καταναλώνετε ελάχιστες σαλάτες και ελάχιστα φρούτα, δύσκολα θα πείσετε τα παιδιά σας να τρέφονται σωστά. Τουλάχιστον 2 έως 3 φόρες την εβδομάδα είναι σημαντικό όλη η οικογένεια να τρώει μαζί. Μην χρησιμοποιείτε το φαγητό ως μέσο επιβράβευσης ή τιμωρίας. Είναι σημαντικό να μην του ετοιμάζετε ξεχωριστό φαγητό, ακόμη και εάν δεν τρώει αυτό που έχετε μαγειρέψει.   Extra Tip: Αφήστε το παιδί να συμμετέχει στη διαδικασία προετοιμασίας του φαγητού.     Καλή ενυδάτωση Οι μικροί μας φίλοι κινδυνεύουν περισσότερο από αφυδάτωση, καθώς πολύ συχνά ξεχνούν να καταναλώσουν την απαραίτητη ποσότητα υγρών μέσα στην ημέρα. Για αυτό μπορείτε να τα εφοδιάσετε με ένα παγούρι που θα το έχουν μαζί τους όλη μέρα από το σχολείο μέχρι το παιχνίδι.     Σε τι καταλήγουμε; Η σωστή διατροφή στην παιδική ηλικία χρήζει ιδιαίτερης προσοχής, με δεδομένο ότι οι διατροφικές επιλογές σε αυτή τη φάση έχουν μακροπρόθεσμα αποτελέσματα στην υγεία και στην ευεξία του παιδιού. Την ίδια ώρα είναι γνωστό πως η λανθασμένη διατροφή και κατά επέκταση η παιδική παχυσαρκία απειλούν τον ελληνικό πληθυσμό. Συνεπώς, είναι επιτακτική ανάγκη να δράσουμε όλοι προκειμένου να εμφυσήσουμε στα παιδιά την αντίληψη της υγιεινής διατροφής.     πηγή: logodiatrofis.gr

Η Apple ανακοίνωσε το iPhone 16, την τελευταία έκδοση της συσκευής που αποτελεί σήμα κατατεθέν της εταιρείας   Το νέο iPhone κυκλοφορεί σε ελαφρώς ανανεωμένα και πιο ζωντανά χρώματα, ενώ η διάταξη της διπλής κάμερας επιστρέφει σε κάθετη θέση, όπως στο iPhone 12. Το iPhone 16 διαθέτει σημαντικές βελτιώσεις, όπως το νέο τσιπ **A18** τεχνολογίας 3nm, το οποίο είναι 30% ταχύτερο από τον προκάτοχό του, και το **Action Button** από τα προηγούμενα Pro μοντέλα. Το τσιπ A18 διαθέτει 6 πυρήνες CPU, 5 πυρήνες GPU και 16 πυρήνες για το **Neural Engine**, υποστηρίζοντας λειτουργίες τεχνητής νοημοσύνης. Το iPhone 16 είναι επίσης η πρώτη συσκευή εκτός της κατηγορίας Pro που θα ενσωματώνει την πλατφόρμα **Apple Intelligence**, επιτρέποντας λειτουργίες όπως η αναγνώριση μενού εστιατορίων και ράτσας σκύλων μέσω της κάμερας, κάτι που η Apple ονομάζει «Οπτική Ευφυΐα». Σχεδιαστικά, ακολουθεί το τετραγωνισμένο πλαίσιο και διαθέτει οθόνη 6,1 ή 6,7 ιντσών (ανάλογα με το μοντέλο), με φωτεινότητα που φτάνει τα 2.000 nits σε εξωτερικό χώρο και ειδική κεραμική επίστρωση αντοχής. Επίσης, διαθέτει **Dynamic Island**, USB-C θύρα και δυνατότητα ασύρματης φόρτισης μέσω MagSafe. Το iPhone 16 ξεκινά από τα 799 δολάρια (ή 899 δολάρια για το Plus) και θα κυκλοφορήσει στις 20 Σεπτεμβρίου, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ελλάδα (πρώτο κύμα κυκλοφορίας).     Οι τιμές των iPhone 16 στην Ελλάδα: iPhone 16 (128 GB) – 979 ευρώ iPhone 16 (256 GB) – 1.119 ευρώ iPhone 16 (512 GB) – 1.369 ευρώ Οι τιμές των iPhone 16 Plus στην Ελλάδα: iPhone 16 Plus (128 GB) – 1.139 ευρώ iPhone 16 Plus (256 GB) – 1.269 ευρώ iPhone 16 Plus (512 GB) – 1.529 ευρώ Οι τιμές των iPhone 16 Pro στην Ελλάδα: iPhone 16 Pro (128 GB) – 1.239 ευρώ iPhone 16 Pro (256 GB) – 1.369 ευρώ iPhone 16 Pro (512 GB) – 1.629 ευρώ iPhone 16 Pro (1 TB) – 1.889 ευρώ Οι τιμές των iPhone 16 Pro Max στην Ελλάδα: iPhone 16 Pro Max (256 GB) – 1.499 ευρώ iPhone 16 Pro Max (512 GB) – 1.759 ευρώ iPhone 16 Pro Max (1 TB) – 2.019 ευρώ

Συγκεκριμένα, ο ΕΦΕΤ και ειδικότερα, η Περιφερειακή Διεύθυνση Ηπείρου κατά τη διενέργεια ελέγχων προέβη σε δειγματοληψία παρασκευάσματος κρέατος με την εμπορική ονομασία «ΣΟΥΤΖΟΥΚΑΚΙ» με ημερομηνία παραγωγής 03-09-2024 και ημερομηνία λήξης 13-09-2024 που παράγεται από την εταιρεία ΥΙΟΙ ΓΟΥΓΟΥΣΗ ΟΒΕΕ. Σε συνέχεια εργαστηριακών αναλύσεων στο Κτηνιατρικό Εργαστήριο Ιωαννίνων, διαπιστώθηκε η παρουσία του παθογόνου μικροοργανισμού Salmonella spp. στο ανωτέρω δείγμα. Ο ΕΦΕΤ απαίτησε την άμεση ανάκληση του συνόλου της συγκεκριμένης παρτίδας του εν λόγω προϊόντος και ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη οι σχετικοί έλεγχοι. Παράλληλα, καλεί τους καταναλωτές που έχουν προμηθευτεί το συγκεκριμένο προϊόν να μην το καταναλώσουν.    

Καλούνται οι καταναλωτές που έχουν προμηθευτεί το προϊόν με εμπ. ονομασία «ΣΟΥΤΖΟΥΚΑΚΙ», ημ. παραγωγής 3-9-24 & ημ. λήξης 13-9-24, παραγωγής ΥΙΟΙ ΓΟΥΓΟΥΣΗ Ο.Β.Ε.Ε. 👉να μην το καταναλώσουν καθώς, μετά από δειγματοληπτικό έλεγχο του ΕΦΕΤ, διαπιστώθηκε παρουσία Salmonella spp. pic.twitter.com/B0bPKb5RKF

— Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (@efet_official) September 10, 2024

Στα ράφια των σούπερ μάρκετ, υπάρχουν πολλές επιλογές: Χυμός φρούτων, Χυμός φρούτων από συμπυκνωμένο χυμό, Συμπυκνωμένος χυμός φρούτων, Νέκταρ φρούτων. Ο Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (Ε.Φ.Ε.Τ.), με σχετική του ανάρτηση, μας εξηγεί τις διαφορές ανάμεσα σε όλες αυτές τις επιλογές χυμών. Ας δούμε τις πιο βασικές με απλά λόγια.        

Χυμός φρούτων, Χυμός φρούτων από συμπυκνωμένο χυμό, Συμπυκνωμένος χυμός φρούτων, Νέκταρ φρούτων. 🍹🧃 Τα ράφια είναι γεμάτα από προϊόντα, όμως ξέρουμε ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ τους; 🤔 👉 Ας δούμε τις πιο βασικές με απλά λόγια!#επισήμανση #τρόφιμα pic.twitter.com/NKmcD6kYKA

— Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (@efet_official) September 10, 2024

Η μακροχρόνια έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση και η έλλειψη πρόσβασης σε χώρους πρασίνου αυξάνουν τον κίνδυνο νοσηλείας για αναπνευστικές παθήσεις, σύμφωνα με μελέτη που παρουσιάστηκε στο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας, στη Βιέννη. Προηγούμενες έρευνες έχουν συνδέσει την ατμοσφαιρική ρύπανση με την αύξηση των αναπνευστικών παθήσεων και την πρόσβαση σε πάρκα με μείωση των παθήσεων αυτών, ωστόσο λιγότερα είναι γνωστά για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στο αναπνευστικό σύστημα. Οι ερευνητές, με επικεφαλής την Σανσάν Ξου από το Τμήμα Παγκόσμιας Δημόσιας Υγείας και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας του Πανεπιστημίου του Μπέργκεν στη Νορβηγία, εξέτασαν δεδομένα για 1.644 άτομα από πέντε χώρες της βόρειας Ευρώπης και αξιολόγησαν τη συσχέτιση μεταξύ της αναπνευστικής υγείας και της μακροχρόνιας έκθεσης την περίοδο 1990-2000 σε αιωρούμενα σωματίδια, διοξείδιο του αζώτου, μαύρο άνθρακα, καθώς και βλάστηση. Μπορεί η βόρεια Ευρώπη να έχει σχετικά χαμηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ωστόσο οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα αιωρούμενα σωματίδια, ο μαύρος άνθρακας και το διοξείδιο του αζώτου αυξάνουν στον πληθυσμό τον κίνδυνο νοσηλείας για αναπνευστικές παθήσεις. Αντίθετα, το πράσινο συσχετίστηκε με μειωμένο κίνδυνο νοσηλείας για το αναπνευστικό σύστημα, αν και συνδέθηκε επιπλέον με αυξημένο αριθμό επισκέψεων στα επείγοντα περιστατικά, ιδίως όταν εξετάζεται η συνύπαρξη αλλεργικής ρινίτιδας. «Η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί επίμονη φλεγμονή και οξειδωτικό στρες στο αναπνευστικό σύστημα. Αυτές οι επιβλαβείς διαδικασίες συμβάλλουν στην ανάπτυξη και την επιδείνωση των χρόνιων αναπνευστικών παθήσεων, οι οποίες μπορεί να κλιμακωθούν σε σοβαρά επεισόδια υγείας που απαιτούν νοσοκομειακή περίθαλψη. Είναι, επίσης, πιθανό ότι η μακροχρόνια έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση θα μπορούσε να οδηγήσει σε μειωμένη ανοχή ή αυξημένη ευαισθησία σε αυτούς τους ρύπους, εξηγώντας γιατί ακόμη και μέτρια ή χαμηλά επίπεδα μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία σε ορισμένους πληθυσμούς», εξηγεί η επικεφαλής ερευνήτρια. Σε δεύτερη μελέτη που παρουσιάστηκε στο ίδιο συνέδριο, διαπιστώθηκε ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση που σχετίζεται με την κίνηση στους δρόμους συνδέεται στενά με την εξέλιξη του άσθματος σε χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ). Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Σάμουελ Κάι από το Κέντρο Περιβαλλοντικής Υγείας και Βιωσιμότητας του Πανεπιστημίου του Λέστερ στο Ηνωμένο Βασίλειο, εξέτασαν δεδομένα για 46.832 συμμετέχοντες με άσθμα από τη βρετανική βάση δεδομένων «UK Biobank». Τα επίπεδα δύο κύριων ατμοσφαιρικών ρύπων, σωματιδίων και διοξειδίου του αζώτου, εκτιμήθηκαν για την διεύθυνση κατοικίας κάθε συμμετέχοντα. Επίσης, υπολογίστηκε για κάθε συμμετέχοντα ένα γενετικό σκορ κινδύνου, με βάση τα γενετικά χαρακτηριστικά του κάθε ατόμου και την πιθανότητα εμφάνισης άσθματος και χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας. Διαπιστώθηκε ότι για κάθε δέκα μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο υψηλότερης έκθεσης σε αιωρούμενα σωματίδια, ο κίνδυνος εμφάνισης χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας ήταν 56% υψηλότερος για τους ασθενείς με άσθμα. Επίσης, τον κίνδυνο αυξάνει και η υψηλότερη έκθεση σε διοξείδιο του αζώτου, αλλά εάν τα άτομα έχουν και μέτριο ή υψηλό γενετικό κίνδυνο, τότε είναι πολύ υψηλότερος και ο κίνδυνος ώστε η αυξημένη έκθεση σε διοξείδιο του αζώτου να προκαλέσει χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.     ΑΠΕ-ΜΠΕ

Τι γύρευε ένας … ρινόκερος –δηλαδή το απολίθωμα ενός οστού του δικέρατου είδους Stephanorhinus– από την Εποχή των Παγετώνων στις Μυκήνες της Ύστερης Εποχής του Χαλκού; Για ποιον λόγο οι Μυκηναίοι του 13ου αι. π.Χ. αποφάσισαν να το συλλέξουν και να το φυλάξουν μαζί με άλλα αντικείμενα στο κεντρικό υπόγειο δωμάτιο του κτιρίου Θ στη Νοτιοδυτική Συνοικία της Ακρόπολης των Μυκηνών; Μια νέα έρευνα*, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Nature με τίτλο «The earliest evidence of large animal fossil collecting in mainland Greece at Bronze Age Mycenae» («Η πρωιμότερη μαρτυρία συλλογής απολιθώματος μεγάλου ζώου στην ηπειρωτική Ελλάδα στις Μυκήνες της Εποχής του Χαλκού»), προσπαθεί να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα όπως τα παραπάνω, φωτίζοντας ταυτόχρονα πλευρές της αρχαιότητας που ίσως να μην έχουμε σκεφτεί. Όπως την αίσθηση που είχαν οι άνθρωποι της περιόδου για τη δική τους … αρχαιότητα. Το ΑΠΕ-ΜΠΕ συνομίλησε με τις Βασιλική Πλιάτσικα, Δρ Αρχαιολόγο, επιμελήτρια Αρχαιοτήτων στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Τζάκλιν Μέιερ (Jacqueline S. Meier), Δρ Ζωοαρχαιολόγο, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Φλόριντα και Κιμ Σέλτον (Kim Shelton), καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχαίων Ελληνικών & Ρωμαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια (Μπέρκλεϋ), που υπογράφουν την έρευνα για το μοναδικό παλαιοντολογικό εύρημα των Μυκηνών: Έναν απολιθωμένο αστράγαλο ρινόκερου του είδους Stephanorhinus, που δεν αποκλείεται να χρησιμοποιήθηκε σε κάποια τελετή, ακόμα και σε παιχνίδι ή σταθμίο («αφού κατά σύμπτωση το βάρος του, 500 γραμμάρια, συμπίπτει ακριβώς με μία μίνα, τη μεγάλη μονάδα μέτρησης βάρους στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού»). Όπως δεν αποκλείεται το απολιθωμένο οστό του τεράστιου ζώου να αποδόθηκε «σε κάποιο υπερμέγεθες φανταστικό, εξωτικό ή παλαιότατο ον», συμβάλλοντας με την ανακάλυψή του στη γένεση μύθων και δοξασιών για θεούς, ημίθεους και ήρωες, αλλά και υπερφυσικά ή τερατώδη πλάσματα, όπως οι Γίγαντες και οι Κύκλωπες.     Ακολουθεί η συνέντευξη των Β. Πλιάτσικα, Τζ. Μέιερ και Κ. Σέλτον στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και στη δημοσιογράφο Ελένη Μάρκου Ερ. Πρόσφατα δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature το άρθρο σας «The earliest evidence of large animal fossil collecting in mainland Greece at Bronze Age Mycenae», που αφορά τη μελέτη ενός απολιθωμένου οστού ρινόκερου. Το οστό (αστράγαλος) βρέθηκε σε ανασκαφές στις Μυκήνες τη δεκαετία του ‘70 και αναλύθηκε από εσάς στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκηνών. Τι γύρευε ένας … ρινόκερος (το απολίθωμα οστού του, δηλαδή) στην Ακρόπολη των Μυκηνών; Απ. Η εύρεση του απολιθώματος ήταν μια έκπληξη και για μας. Ένας αστράγαλος ρινόκερου από το Πλειστόκαινο δεν είναι καθόλου κοινό εύρημα, ούτε καν για τις Μυκήνες της Ύστερης Εποχής του Χαλκού – για την ακρίβεια, σύμφωνα με την έρευνά μας, αυτό είναι το πρωιμότερο γνωστό απολίθωμα που προέρχεται από αρχαιολογική ανασκαφή στην ηπειρωτική Ελλάδα. Το απολίθωμα προέρχεται από ρινόκερο με δύο κέρατα του είδους Stephanorhinus, ένα μεγαλόσωμο ζώο που έφθανε τους 1,5-3 τόνους και έζησε στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αφρική. Η έρευνά μας στο στάδιο αυτό εστίασε στην επιστημονική παρουσίαση του απολιθώματος ως παλαιοντολογικό εύρημα αλλά σκοπεύουμε να διερευνήσουμε το θέμα περισσότερο. Μέχρι στιγμής δεν γνωρίζουμε με ακρίβεια πώς προμηθεύτηκαν οι Μυκηναίοι το απολίθωμα, αλλά παλαιοντολογικά κατάλοιπα του είδους αυτού έχουν βρεθεί και αλλού στην Ελλάδα, τόσο στην Πελοπόννησο όσο και βορειότερα. Οι Μυκηναίοι που συνέλεξαν το οστό ασφαλώς αναγνώρισαν το προφανές, ότι δηλαδή πρόκειται για έναν πολύ μεγάλο και βαρύ λίθινο αστράγαλο, ο οποίος ξεχώριζε από τους οστέινους αστραγάλους των ανθρώπων και όλων των ζώων που γνώριζαν. Δεν αποκλείεται, λοιπόν, να τον απέδωσαν σε κάποιο υπερμέγεθες φανταστικό, εξωτικό ή παλαιότατο ον. Το γεγονός ότι το απολίθωμα συνελέγη και κατέληξε μέσα σε ένα κτίριο της ακρόπολης οδηγεί στη βάσιμη υπόθεση ότι οι Μυκηναίοι αντιλήφθηκαν ότι πρόκειται για ένα μοναδικό αντικείμενο και προβληματίστηκαν για την προέλευση και την παλαιότητά του, εξ ου και το μεταχειρίστηκαν ιδιαιτέρως.   Ερ. Τι μας λέει το γεγονός ότι βρέθηκε στο κεντρικό υπόγειο δωμάτιο του κτιρίου Θ στη Νοτιοδυτική Συνοικία της Ακρόπολης των Μυκηνών; Θα μπορούσε να “συμμετέχει” σε κάποια τελετουργία; Απ. Η Νοτιοδυτική Συνοικία των Μυκηνών είναι μια περιοχή της ακρόπολης με οικιστικά κατάλοιπα. Το δωμάτιο του κτιρίου Θ, όπου βρέθηκε το απολίθωμα, είναι πράγματι το κεντρικό υπόγειο δωμάτιο που επικοινωνούσε μέσω μιας σκάλας με έναν πλευρικό διάδρομο. Δεν διέθετε φυσικό φωτισμό, ούτε καν ομαλό δάπεδο, αφού στο μισό περίπου δωμάτιο εξέχει ανώμαλα ο βράχος και η μόνη υποτυπώδης εσωτερική διαμόρφωση ήταν ένα γωνιακό θρανίο. Οι ανασκαφές και δημοσιεύσεις στο παρελθόν δεν είχαν αποδώσει κάποιον ιδιαίτερο χαρακτήρα στο δωμάτιο ή το κτίριο, αλλά τα αποτελέσματα των ερευνών μας πλέον επιβάλλουν να επανεξετάσουμε προσεκτικά και από την αρχή όλα τα δεδομένα. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την πιθανότητα να χρησιμοποιήθηκε το απολίθωμα στο πλαίσιο κάποιας τελετουργίας, θρησκευτικής, μαγικής ή μαντικής, ή ακόμη να χρησιμοποιήθηκε ως πιόνι ή ζάρι κάποιου επιτραπέζιου παιχνιδιού (αστράγαλοι μεγάλων ζώων, ενίοτε γεμισμένοι με μόλυβδο έχουν μερικές φορές αυτή τη χρήση στην αρχαιότητα ). Μπορεί ακόμη να χρησιμοποιήθηκε ως σταθμίο, αφού κατά σύμπτωση το βάρος του (500 γραμμάρια) συμπίπτει ακριβώς με μία μίνα, τη μεγάλη μονάδα μέτρησης βάρους στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού.   Ερ. Πόσο σπάνιο είναι το εύρημα, όχι με την παλαιοντολογική του σημασία αλλά με την έννοια ότι σκόπιμα είχε συλλεχθεί κάποια στιγμή στην αρχαιότητα (εδώ γύρω στο 1230–1200 π.Χ.); Υπάρχουν κι άλλα τέτοια παραδείγματα ευρημάτων ή οι περισσότερες πληροφορίες που έχουμε γι’ αυτά προέρχονται από άλλες πηγές (π.χ. γραπτές); Απ. H ανεύρεση παλαιοντολογικών ευρημάτων σε αρχαιολογικές ανασκαφές στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά σπάνια και, ειδικά για την Εποχή του Χαλκού στην ηπειρωτική Ελλάδα, εξ όσων γνωρίζουμε από τα μέχρι στιγμής δημοσιευμένα δεδομένα, το απολίθωμα των Μυκηνών είναι μοναδικό. Η εικόνα αυτή όμως, είναι αντιστρόφως ανάλογη αυτής που αποκτά κανείς όταν μελετά την πλούσια αρχαία ελληνική γραμματεία. Από τον Όμηρο ως την ύστερη Αρχαιότητα υπάρχουν εκατοντάδες αναφορές που αποδεικνύουν ότι οι αρχαίοι Έλληνες ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα για τα απολιθωμένα όστρεα και οστά και η ανακάλυψή τους προκαλούσε τη γένεση μύθων και δοξασιών για θεούς, ημίθεους και ήρωες, αλλά και υπερφυσικά ή τερατώδη πλάσματα, όπως οι Γίγαντες και οι Κύκλωπες. Από τις γνωστότερες περιπτώσεις είναι η ανεύρεση γιγαντιαίων οστών στη Σκύρο το 476 π.Χ. που αποδόθηκαν στον Θησέα και ο Κίμων φρόντισε να μεταφερθούν στην Αθήνα. Επίσης, η περίπτωση της ωμοπλάτης του Πέλοπα, ένα υπερμέγεθες οστό που ήταν αξιοθέατο της Ολυμπίας την εποχή του Παυσανία. Το σημαντικότερο, ωστόσο, είναι ότι αυτές οι παρατηρήσεις και συλλογές από τους αρχαίους Έλληνες συνέβαλαν στη συναίσθηση της ιστορικότητας, τη συνειδητοποίηση της ύπαρξης ενός απώτατου παρελθόντος, της Εποχής των Ηρώων, που ήταν πολύ παλαιότερη από τη δική τους εποχή.   Ερ. Σπουδαίοι αρχαιολόγοι και ερευνητές στο παρελθόν έχουν υποστηρίξει ότι τα παλαιοντολογικά αυτά ευρήματα επηρέασαν τη διαδικασία της γένεσης αρχαιοελληνικών μύθων και δοξασιών. Θεωρείτε ότι και το δικό σας αντικείμενο μελέτης ανήκει σε αυτή την κατηγορία των ευρημάτων; Αν ναι, ποιον «μύθο» θα μπορούσε να είχε δημιουργήσει; Απ. Δυστυχώς, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε με ασφάλεια αν οι Μυκηναίοι συνέδεσαν το απολίθωμα με κάποιο μυθικό ον, άνθρωπο, ζώο ή τέρας. Η πλούσια μυθολογία που συνδέεται με τις Μυκήνες μάς είναι γνωστή από πολύ μεταγενέστερες ιστορικές πηγές. Δεν αποκλείεται πράγματι οι Μυκηναίοι της Ύστερης Εποχής του Χαλκού, να αιτιολόγησαν την ύπαρξη του απολιθώματος στο πλαίσιο κάποιου μύθου, ανάλογου με αυτόν του Περσέα, του μυθικού ιδρυτή της θέσης, που κάλεσε τους Κύκλωπες να τειχίσουν το ανάκτορό του, ή του Ηρακλή που έφερνε στον βασιλιά Ευρυσθέα τα τέρατα που εξολόθρευε.   Ερ. Πόσα τέτοια παλαιοντολογικά ευρήματα έχουν βρεθεί σε ανασκαφές στη χώρα μας που μπορεί να ενισχύουν την παραπάνω πεποίθηση; Γνωρίζετε αν αντίστοιχα ευρήματα έχουν εντοπιστεί και ερευνηθεί σε άλλα μέρη του κόσμου; Απ. Το ενδιαφέρον των ανθρώπων για τα αξιοπερίεργα κατάλοιπα δεν περιορίζεται στην ελληνική και ρωμαϊκή αρχαιότητα, είναι φαινόμενο που παρατηρείται και σε άλλους πολιτισμούς διαχρονικά, και διατηρείται άλλωστε ως τις μέρες μας. Ακόμη και οι κυνηγοί της παλαιολιθικής εποχής, συνέλεγαν απολιθώματα που τα χρησιμοποιούσαν ως φυλακτά. Στην Ελλάδα λίγα παλαιολιθικά ευρήματα έχουν εντοπιστεί σε ανασκαφές, αλλά αυτό ίσως, οφείλεται στο γεγονός ότι αυτά πιθανόν παραβλέπονταν στο παρελθόν μέχρι την εμπέδωση της αξίας της ζωοαρχαιολογικής έρευνας. Πολύ ενδιαφέρουσες περιπτώσεις συνιστούν τα απολιθωμένα οστά θηλαστικών που αποτέθηκαν ως αφιερώματα στο Ηραίο της Σάμου και το Ασκληπιείο της Κω.   Ερ. Τι γνωρίζουμε για το είδος του ζώου στο οποίο ανήκε το οστό; Ξέρουμε αν ζούσε στον ελληνικό χώρο ή αν μεταφέρθηκε από κάπου μακρύτερα; Απ. Όσο αδιανόητο κι αν φαίνεται σήμερα, ο ρινόκερος του είδους Stephanorhinus φαίνεται ότι ήταν αρκετά κοινός στην περιοχή της Ευρώπης και της Βόρειας Αφρικής, και στην Ελλάδα έχουν εντοπιστεί πολλά κατάλοιπα: Η πλησιέστερη θέση εύρεσης τέτοιων καταλοίπων είναι τα Καρνεζέικα Αργολίδας αλλά πλήθος έχει εντοπιστεί και στη Μεγαλόπολη, το Πικέρμι και αλλού στη βόρεια Ελλάδα. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση, ωστόσο, να αποκλειστεί και η περίπτωση το απολίθωμα να έφτασε στις Μυκήνες από κάπου πολύ πιο μακριά, την Τουρκία, την Ιταλία ή από αλλού.   Ερ. Ποιο είναι το πιο σημαντικό συμπέρασμα της έρευνας κατά την προσωπική σας άποψη (η ερώτηση απευθύνεται προς τη Δρ Β. Πλιάτσικα); Απ. Για μένα ένα από τα πιο σημαντικά συμπεράσματα της έρευνας είναι η βεβαιότητα ότι οι Μυκηναίοι του 13ου αι. π.Χ. ήρθαν αντιμέτωποι με ένα τέτοιο εύρημα, το αναγνώρισαν ως κατάλοιπο υπερφυσικού ανθρώπου ή ζώου ή κάποιου φανταστικού όντος και ασφαλώς προβληματίστηκαν για την προέλευση και τη χρονολόγησή του. Αναγκαστικά, δηλαδή, σκέφτηκαν κι εκείνοι ως αρχαιολόγοι που έθεσαν ερωτήματα στο αντικείμενο που κρατούσαν. Το γεγονός ότι την ίδια ακριβώς εποχή οι κάτοικοι των Μυκηνών υπό τις εντολές του άνακτα επέκτειναν το τείχος των Μυκηνών για να συμπεριλάβουν και να αναδείξουν ένα παλαιότερο μνημείο των προγόνων τους, τον ταφικό κύκλο Α, αποδεικνύει ότι επρόκειτο για ανθρώπους που προβληματίζονταν για την ιστορία τους. Οι Μυκηναίοι, που τα έργα τους αργότερα τοποθετήθηκαν από τους Έλληνες των ιστορικών χρόνων σε μια Ηρωική Εποχή, αναζήτησαν τους δικούς τους ήρωες και έπλασαν τη δική τους μυθολογία και γενεαλογία: το δικό τους ηρωικό παρελθόν.   * Η έρευνα έχει δημοσιευτεί εδώ.