Γράφει η Θεοδώρα Καρακιουλάχ || karakioulach@gmail.com

Το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης στην οδό Φράγκων με Λέοντος Σοφού, παραμένει να μας θυμίζει ένα κομμάτι της ιστορίας της πόλης που ξεκινάει από τον 19ο αιώνα και συνεχίζει ως τον 21ο.

Τα δυο αγάλματα που βρίσκονται στην αυλή του διατηρητέου, μούσες ή νύμφες, καλωσορίζουν τον επισκέπτη στην ιστορία της πόλης έτσι όπως καταγράφηκε στα σοκάκια του Φραγκομαχαλά.

Το κτήριο ανήκε στον πλούσιο Αγγλοέλληνα έμπορο και κτηματία Τζεκ Αμποττ ο οποίος φιλοξένησε τον σουλτάνο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Αμπντουλ Μετζιτ Α’ μαζί με τον γιο του Αμντουλ Χαμίτ κατά την επίσκεψή τους στην Θεσσαλονίκη το 1858.

Μερικά χρόνια αργότερα ο Τζεκ Αμποττ καταστρέφεται οικονομικά λόγω της σπάταλης ζωής του και πουλάει το αρχοντικό του στην Οθωμανική Αυτοκρατορική Τράπεζα, η οποία ιδρύει υποκατάστημα στην Θεσσαλονίκη το 1863.

Το 1896 γλίτωσε από την πυρκαγιά και το 1902 υπέστη αρκετές ζημιές από τον σεισμό.

Οι Βούλγαροι Αναρχικοί

Μια σχεδόν άγνωστη ιστορία του διατηρητέου φέρνει στο φως στο βιβλίο του ο Γιάννης Μέγας «Οι βαρκάρηδες της Θεσσαλονίκης» εκδόσεις Τροχαλία, 1994 όπου περιγράφει την δράση των αναρχικών Βουλγάρων στην Θεσσαλονίκη στις αρχές του 20ου αιώνα. Μετά από συντονισμένες ενέργειες των Βουλγάρων αναρχικών (βαρκάρηδων), και με την μέθοδο του ριφιφί, ανατίναξαν το κτήριο το 1903. Οι «βαρκάρηδες» είχαν νοικιάσει τον Μάιο του 1900 ένα μικρό μαγαζί στην Λέοντος Σοφού απέναντι ακριβώς από την είσοδο του ξενοδοχείου Colompo που είχε μεσοτοιχία με το κτήριο της Οθωμανικής Τράπεζας. Στόχος να ανοίξουν σήραγγα από την πίσω πλευρά του κτηρίου που να οδηγεί στα θεμέλια της τράπεζας. Το μαγαζί λειτουργούσε ως «βιτρίνα» κουρείο, προσέλαβαν ακόμα και επαγγελματία κουρέα που να γνωρίζει καλά τουρκικά και ελληνικά για να μην δώσουν στόχο.

Το «ριφιφι» και η ανατίναξη

Στις αρχές του Ιουνίου ξεκίνησε το σκάψιμο με κατεύθυνση τα θεμέλια της τράπεζας όπου μετά από 3 χρόνια συντονισμένων ενεργειών σε Θεσσαλονίκη και Κωνσταντινούπολη για την συγκέντρωση και μεταφορά δυναμίτη, ανατινάζουν το κτήριο της οθωμανικής τράπεζας (29 Απριλίου 1903), το εμπορικό γαλλικό πλοίο Guadalquivir και την Αμαξοστοιχία Αλεξανδρούπολης Θεσσαλονίκης.

Στις 7 Μαίου 1903 διαβάζουμε στην έκθεση του Άγγλου προξένου στη Θεσσαλονίκη Α.Biliotti : «Θεωρείται πολύ πιθανό ότι η ανατίναξη της τράπεζας επισπεύστηκε εξαιτίας της εισβολής ποντικιών στο ξενοδοχείο Κολόμπο που συνορεύει με την τράπεζα και ανάγκασε τον ιδιοκτήτη να ανοίξει τον αποχετευτικό οχετό με κατεύθυνση προς την σήραγγα, ανησυχώντας έτσι τους Βουλγάρους. Συγχρόνως ο διευθυντής της τράπεζας είχε αναθέσει σε ένα μηχανικό να ερευνήσει τα θεμέλια που είχαν ταρακουνηθεί από τον σεισμό του περασμένου χρόνου» .

Από καρτ ποστάλ της εποχής βλέπουμε ότι το κτήριο της τράπεζας καταστράφηκε ολοσχερώς εκτός από την πρόσοψη που δεν κατέρρευσε. Σε σκίτσα και φωτογραφίες απαθανατίζεται η προσωρινή τράπεζα που στήθηκε μπροστά από τα συντρίμμια στην γωνιά του κήπου. Η τράπεζα δεν σταμάτησε την λειτουργία της παρ όλο την σχεδόν ολική καταστροφή.
Το νέο κτήριο σχεδιάζεται από τους μηχανικούς Barouch και Amar, οι οποίοι χρησιμοποίησαν την θεμελίωση του αρχικού με ορισμένες προσθήκες.

Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης

Το νέο κτήριο αποτελείται από ημιυπόγειο, υπερυψωμένο ισόγειο, 1ο όροφο (κτίσθηκε μετά το 1924) και σοφίτα. Μέχρι και το 1930 εξακολουθεί να λειτουργεί το υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας. Το 1949 το κτήριο περνάει στα χέρια του ΙΚΑ και στεγάζει διάφορες υπηρεσίες ως το 1978, όπου ο σεισμός δημιουργεί φθορές και κρίνεται ακατάλληλο.
Το 1983 παραχωρείται στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης και το 1987 μετά από επεμβάσεις που έγιναν για την αποκατάσταση των ζημιών του σεισμού, μεταφέρθηκε εκεί το Κρατικό Ωδείο σε χώρους που διαμορφώθηκαν κατάλληλα για τις ανάγκες του.

Η αρχιτεκτονική

Το κτήριο πλέον του Κρατικού Ωδείου χαρακτηρίζεται για το νεομπαροκ στυλ του με γαλλικές επιδράσεις. Το κεντρικό αίθριο με θολωτή τζαμωτή στέγαση, η ιδιαίτερη διακόσμηση, οι ξύλινες επενδύσεις, οι γύψινες διακοσμήσεις αλλά και οι αμφορείς που στηρίζονται στο γείσο της επίστεψης, ξεχωρίζουν το κτήριο για την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του.

Τα δυο αγάλματα που βρίσκονται αριστερά και δεξιά της εισόδου του κτηρίου δίνουν μια άλλη αίσθηση στην πνιγμένη με πολυκατοικίες περιοχή της οδού Φράγκων. Τα αγάλματα μιμούνται νύμφες ή μούσες και μεταφέρθηκαν από την εξοχική έπαυλη του Τζεκ Αμποττ από το Ουρεντζικ (σημερινό Ρερζίκι- Ασβεστοχώρι).