Πριν 130.000 χρόνια, κάποιος κάθισε κοντά σε μια φωτιά.
Ήταν νύχτα. Έξω, το δάσος ανέπνεε υγρό και απειλητικό. Μέσα, στη σπηλιά, μια μητέρα δίπλωνε δέρματα για να ζεστάνει το παιδί της. Κάποιος άλλος σκάλιζε ένα κομμάτι κόκαλο –ίσως φυλαχτό, ίσως κόσμημα, ίσως κάτι που μόνο εκείνος καταλάβαινε. Κάποιος έλεγε μια ιστορία.
Δεν ήταν απλώς επιβίωση.
Ήταν κοινότητα, τελετουργία, δημιουργία. Ήταν οι πρώτες μορφές τέχνης, οι πρώτες πράξεις πίστης, οι πρώτες σχέσεις. Όλα όσα μας καθιστούν ανθρώπους — ήδη από τότε.
Πριν ακόμα εμφανιστεί το πρώτο μουσείο, πριν χτιστεί το πρώτο σπίτι, υπήρχε το σπήλαιο. Κι εκεί μέσα, όπως δείχνουν τα νέα ευρήματα, οι Νεάντερταλ δεν ήταν ούτε τόσο πρωτόγονοι ούτε ξυπόλυτοι. Ένα ζευγάρι αποτυπώματα παιδικών ποδιών, πιθανότατα με ίχνη υποδήματος, σε ένα σκοτεινό πέρασμα, ήταν μόνο η αρχή μιας αποκάλυψης…
Αυτή τη σχεδόν αόρατη ανθρώπινη παρουσία φωτίζει η νέα περιοδική έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης «Στη Σπηλιά: Ιστορίες από το σκοτάδι στο φως», σε συνδιοργάνωση με την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας, .Σήμερα είχαμε την ευκαιρία, ως δημοσιογράφοι, να ξεναγηθούμε σε αυτό το ταξίδι που ξεκινά από το απόλυτο σκοτάδι και οδηγεί σε μια συγκλονιστική αποδοχή: ότι ο άνθρωπος, σε κάθε εποχή, ήταν πολύ περισσότερα από ό,τι φανταζόμαστε.
Με οικοδέσποινα τη Γενική Διευθύντρια κα Αναστασία Γκανδολού και ξεναγό τον Φώτη Γεωργιάδη, προϊστάμενο του Γραφείου Βορείου Ελλάδος της Εφορείας, ξεκινήσαμε από την απλή παρατήρηση: τα αποτυπώματα παιδικών ποδιών σε σπηλιές. Ίσως φορούσαν κάτι σαν παπούτσι. Κάποιος τους τα είχε φτιάξει. Κάποιος είχε φροντίσει. Κάποιος είχε σκεφτεί την άνεσή τους.
Από εκεί και πέρα ξεδιπλώνονται: κρανία, θραύσματα κοσμημάτων, μυστηριακά αγαλματίδια, σύμβολα, επισκέψεις από άλλες φυλές. Οι σπηλιές δεν ήταν μόνο καταφύγια. Ήταν χώροι συνάντησης, μετάβασης, μνήμης, αφήγησης, τελετουργίας.
Σπηλαιόμορφο ανάγλυφο με παράσταση Πανός και Ωρών Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο 330–320 π.Χ.
Και αν νομίζεις πως όλα αυτά είναι μακρινά, έλα στην έκθεση. Ρώτα τον εαυτό σου:
Πώς ήταν η ζωή στο σκοτάδι;
Πώς ένιωθε κάποιος μέσα στη σιωπή της σπηλιάς;
Και αν κλείσεις τα μάτια για λίγο, ίσως τον δεις. Ίσως σε δει κι εκείνος.
Ευχαριστούμε θερμά το Μορφωτικό Ίδρυμα της Ένωσης Συντακτών Βορείου Ελλάδος που διοργάνωσε αυτή την ξενάγηση . Μας αποκαλύπτει το αθέατο παρελθόν των σπηλαίων μέσα από μια ανατρεπτική αρχαιολογική και ανθρωπολογική αφήγηση.
Η φωτογραφία εξωφύλλου είναι προϊόν τεχνητής νοημοσύνης !
Της Πέτρας Καρυώτη & Βασίλη Μασούρα
Τα σχόλια είναι απενεργοποιημένα.