Ο Λευκός Πύργος, το σύμβολο της Θεσσαλονίκης, που στέκεται αγέρωχος πλάι στον Θερμαϊκό, ήταν κάποτε σημείο σκληρών βασανιστηρίων και εκτελέσεων.
Η ιστορία του φτάνει πίσω στον 15 ο αιώνα, μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς το 1430. Βρισκόταν στο ανατολικό άκρο του θαλάσσιου τείχους, ενώ υπήρχε άλλος ένας στο δυτικό άκρο και ένας στη μέση. Στο σημείο όπου κτίστηκε ο πύργος υπήρχε
παλαιότερος πύργος, που αποτελούσε τμήμα του βυζαντινού τείχους.
Το μελανό παρελθόν
Ο Πύργος δεν είχε πάντα την ονομασία που ξέρουμε σήμερα. Κατά τη διάρκεια του 16ου αιώνα ονομαζόταν «Πύργος του Λέοντος», «Πύργος της Καλαμαριάς» τον 18ο αιώνα, ενώ κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα ο Πύργος πήρε το όνομα «Πύργος των Γενίτσαρων» και «Πύργος του αίματος» (Κανλή Κουλέ).
Την ονομασία έδωσαν τα όσα διαδραματίζονταν στον Πύργο, ο οποίος έγινε φυλακή μελλοθάνατων και τόπος βασανιστηρίων. Οι τοίχοι του γέμιζαν με το αίμα των κρατούμενων που εκτελούνταν από τους Γενίτσαρους και από εκεί ακούγονταν βολές από την εκτέλεση της θανατικής ποινής.
Από τα μέσα του 19ου αιώνα η Οθωμανική αυτοκρατορία εφαρμόζει το Τανζιμάτ, μια σειρά από συνταγματικές μεταρρυθμίσεις της κυβερνήσεως, και μεταξύ άλλων αποφασίζεται η κατεδάφιση των τειχών και η επέκταση της πόλης με διάνοιξη νέων δρόμων.
Πότε «άσπρισε» ο Πύργος
Μετά την κίνηση αυτή των Οθωμανών προς τον εκσυγχρονισμό, ο Πύργος αλλάζει και πάλι όνομα.
Το 1883, με φιρμάνι του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β’, αποφασίζεται να ασπριστεί ο τοίχος. Σε μια συμβολική κίνηση, τη δουλειά αναλαμβάνει ο εβραίος κατάδικος Νάθαν Γκουελεντί με αντάλλαγμα την ελευθερία του. Τότε ήταν που δόθηκε στον πύργο η ονομασία Μπεγιάζ Κουλέ, δηλαδή Λευκός Πύργος.
Αργότερα, έγινε και η κατεδάφιση των τειχών. Ο Πύργος παρέμεινε στη θέση του, όχι όμως και η περίβολός του. Το χαμηλό οκταγωνικό περιτείχισμα, που σε τρεις από τις γωνίες του είχε οκταγωνικούς πυργίσκους, κατεδαφίστηκε περίπου το 1911, όπως πιθανολογείται.
Ο Λευκός Πύργος μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης
Το 1912, μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, ο Λευκός Πύργος περιήλθε στο ελληνικό δημόσιο.
Οι χρήσεις του ποίκιλλαν. Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στέγαζε το κέντρο διαβιβάσεων των Συμμάχων, το 1916 ένας όροφος χρησιμοποιήθηκε για τη φύλαξη αρχαιοτήτων, ενώ χρησιμοποιήθηκε και για την αεράμυνα της πόλης και ως Εργαστήριο Μετεωρολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Το 1983 παραχωρήθηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού, ενώ από το 1985 λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος. Στις 5 Σεπτεμβρίου 2008 εγκαινιάστηκε η μόνιμη έκθεση που αφορά τη Θεσσαλονίκη από την εποχή της ίδρυσής της, το 316/15 π.Χ., μέχρι σήμερα.
Comments are closed.