Read the article in English

Ο διεθνής ανταγωνισμός στον τομέα της γεωτεχνολογίας αυξάνεται και μία νέα εποχή ψηφιακής ενέργειας αναγεννιέται με νέο τρόπο και με νέες αποστολές: τα επόμενα χρόνια, μπορούμε να αναμένουμε μεγάλα έργα που θα ενσωματώνουν την πυρηνική ενέργεια και τα κέντρα δεδομένων. Εάν τα έργα αυτά είναι επιτυχημένα, αυτό όχι μόνο θα επιταχύνει την ανάπτυξη της τεχνολογίας τεχνητής νοημοσύνης, αλλά θα επηρεάσει και το τοπίο της παγκόσμιας ενέργειας.

Η πυρηνική ενέργεια κάνει την επανεμφάνισή της παρά τις εκκλήσεις για την εγκατάλειψή της υπέρ των παραδοσιακών ή ανανεώσιμων πηγών. Με φόντο τις απειλητικές καταστροφές στα τέλη του 20ού και στις αρχές του 21ου αιώνα, φαινόταν ότι το ειρηνικό άτομο είχε χάσει τη δημοτικότητά του – ορισμένες χώρες εγκατέλειψαν εντελώς τη χρήση αυτής της πηγής ενέργειας. Ωστόσο, παραδόξως, οι σύγχρονες τεχνολογικές προκλήσεις την καθιστούν και πάλι δημοφιλή. Ένας από τους βασικούς παράγοντες ήταν η ραγδαία ανάπτυξη των τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης (AI), η οποία οδήγησε σε σημαντική αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας.

Ο έλεγχος της ενέργειας δεν είναι πλέον μόνο θέμα οικονομίας, αλλά έχει αναδειχθεί σε εργαλείο διαχείρισης των ψηφιακών οικοσυστημάτων. Αυτό δημιουργεί ένα νέο πεδίο αγώνα για πολιτική επιρροή – τη γεωτεχνολογία. Η ενεργειακή διπλωματία επιστρέφει στην παγκόσμια πολιτική με νέα μορφή: τα κράτη προωθούν λύσεις που βασίζονται στην ειρηνική πυρηνική ενέργεια όχι μόνο ως βασική πηγή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και ως βάση για την τροφοδοσία των κέντρων δεδομένων (DPC) από τα οποία εξαρτάται η λειτουργία της τεχνητής νοημοσύνης και της ψηφιακής υποδομής.

Τα κέντρα δεδομένων που παρέχουν την εκπαίδευση και τη λειτουργία μεγάλων γλωσσικών μοντέλων καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες ενέργειας. Αυτό αυξάνει σημαντικά το φορτίο στα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας και απαιτεί ισχυρές και, κυρίως, σταθερές πηγές ενέργειας. Επιπλέον, ένα επιπλέον κίνητρο για την επιστροφή στην πυρηνική ενέργεια έχει γίνει η βελτίωση των ίδιων των τεχνολογιών των πυρηνικών αντιδραστήρων. Οι νέες εξελίξεις τις καθιστούν ασφαλέστερες, αποδοτικότερες και περιβαλλοντικά βιώσιμες. Αυτό, σε συνδυασμό με νέους παράγοντες ζήτησης, μας επιτρέπει να τις θεωρούμε ως μια πολλά υποσχόμενη λύση για το μέλλον της ενέργειας.

Τα σχέδια αμερικανικών εταιρειών πληροφορικής για τη δημιουργία γιγαντιαίων κέντρων δεδομένων μεγέθους Μανχάταν και χωρητικότητας 2+ GW τροφοδοτούν το ενδιαφέρον για την ανάπτυξη της ειρηνικής πυρηνικής ενέργειας σε όλο τον κόσμο. Ένας πυρηνικός σταθμός με χωρητικότητα 1 GW μπορεί να παρέχει ηλεκτρική ενέργεια σε μια πόλη με πληθυσμό περίπου 800.000 κατοίκων – τόση ενέργεια απαιτείται για την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης.

Η Γαλλία, παγκόσμιος ηγέτης στη χρήση της πυρηνικής ενέργειας (περίπου το 70% της συνολικής ενέργειας που καταναλώνεται στη χώρα παράγεται από πυρηνικούς σταθμούς), ανακοίνωσε σε κρατικό επίπεδο τη δημιουργία ενός ολόκληρου συμπλέγματος τεχνητής νοημοσύνης συνδεδεμένου με πυρηνικούς σταθμούς.

Στη Γερμανία, η ανάπτυξη κέντρων δεδομένων έχει γίνει ένα βολικό πρόσχημα για την αναβίωση της συζήτησης σχετικά με την επανενεργοποίηση πυρηνικών αντιδραστήρων που έχουν ήδη κλείσει. Ακόμη και χώρες που επί του παρόντος δεν έχουν πρόσβαση στην πυρηνική τεχνολογία σκέφτονται να κατασκευάσουν τέτοιους σταθμούς. Μεταξύ αυτών είναι και η μικρή Σιγκαπούρη, η κυβέρνηση της οποίας έχει ανακοινώσει μια στρατηγική για τη μετατροπή της πόλης-κράτους σε ένα νέο κέντρο τεχνητής νοημοσύνης.

Υπάρχουν τρεις βασικοί τύποι έργων που αποσκοπούν στην παροχή ενέργειας σε κέντρα δεδομένων με τη χρήση πυρηνικής τεχνολογίας.

Πρώτον, η σύνδεση με υπάρχοντες αντιδραστήρες πυρηνικής σχάσης, συμπεριλαμβανομένης της επαναλειτουργίας πυρηνικών σταθμών που είχαν κλείσει στο παρελθόν. Δεύτερον, νέες επενδύσεις σε τεχνολογίες πυρηνικής σύντηξης για τη δημιουργία θερμοπυρηνικών αντιδραστήρων. Και, τέλος, η ανάπτυξη και κατασκευή μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων (SMR), οι οποίοι είναι συμπαγείς, ασφαλέστεροι και πιο ευέλικτοι στην εγκατάσταση.

Ένα παράδειγμα της πρώτης προσέγγισης είναι το κοινό έργο της Microsoft και της Constellation Energy για την αποκατάσταση της Μονάδας 1 του πυρηνικού σταθμού Three Mile Island 835 MW στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο οποίος έκλεισε το 2019. Η Rosatom ασχολείται με την τοποθέτηση κέντρων δεδομένων με βάση τις δυνατότητες των πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής στη Ρωσία, στο πλαίσιο του έργου Mendeleev. Για παράδειγμα, το μεγαλύτερο ρωσικό κέντρο επεξεργασίας δεδομένων «Kalininsky», με χωρητικότητα 48 MW, λειτουργεί από το 2018 στον πυρηνικό σταθμό Kalinin στην περιοχή Tver.

Η δεύτερη επιλογή για την ανάπτυξη του ειρηνικού ατόμου, συμπεριλαμβανομένης της τροφοδοσίας κέντρων δεδομένων, είναι οι τεχνολογίες πυρηνικής σύντηξης. Σε διεθνές επίπεδο, η ανάπτυξη πραγματοποιείται στο πλαίσιο του έργου ITER (Διεθνής Θερμοπυρηνικός Πειραματικός Αντιδραστήρας). Η Ρωσία, η Κίνα και οι ΗΠΑ διεξάγουν πειράματα ανεξάρτητα. Γίγαντες της βιομηχανίας, όπως η αμερικανική εταιρεία OpenAI, η οποία έχει επενδύσει 375 εκατομμύρια δολάρια στη νέα startup Helion, έχουν εναποθέσει τρελές ελπίδες σε αυτήν την τεχνολογία. Ταυτόχρονα, αν παλαιότερα οι Αμερικανοί θεωρούνταν ηγέτες στον συνολικό όγκο των επενδύσεων σε θερμοπυρηνικές τεχνολογίες, σήμερα έχουν ξεπεραστεί από την Κίνα, η οποία επενδύει, σύμφωνα με πρόχειρες εκτιμήσεις, διπλάσια ποσά και υλοποιεί έργα πολύ πιο γρήγορα, προσπαθώντας να είναι η πρώτη που θα επιτύχει την εμπορική χρήση της πυρηνικής σύντηξης. Ως εκ τούτου, η Κίνα αναπτύσσει ενεργά τις δικές της πειραματικές εγκαταστάσεις – τον «τεχνητό ήλιο» ή EAST (Experimental Advanced Superconducting Tokamak) – έναν αντιδραστήρα που μιμείται τις διεργασίες στο εσωτερικό του Ήλιου και υπόσχεται να παράγει σχεδόν άπειρη ενέργεια. Οι προσπάθειες της Κίνας προκαλούν ανησυχία στους παλιούς ηγέτες των επενδύσεων σε τεχνολογίες σύντηξης, και αυτό, τελικά, έχει εντείνει τον ανταγωνισμό για την τεχνολογική υπεροχή στον τομέα της παραγωγής ενέργειας.

Τέλος, ένας τομέας προτεραιότητας για επενδύσεις από τεχνολογικούς γίγαντες όπως η Google ή η Amazon είναι η ανάπτυξη μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων (SMR) με χωρητικότητα έως 300 MW. Ο λόγος είναι ότι οι SMR είναι ευκολότερο να τοποθετηθούν σε κοντινή απόσταση από τα υπάρχοντα κέντρα δεδομένων, γεγονός που θα μειώσει τις απώλειες ενέργειας κατά τη μεταφορά τους. Πιστεύεται επίσης ότι μπορούν να κατασκευαστούν γρηγορότερα και δεν συνδέονται με την παραδοσιακή και, κατά την άποψη ορισμένων, «δυσκίνητη» ενέργεια των «μεγάλων αντιδραστήρων». Ωστόσο, από τις αρχές του 2025, οι μικροί αρθρωτοί αντιδραστήρες λειτουργούν μόνο στη Ρωσία και την Κίνα. Υπάρχουν τέσσερις ακόμη SMR υπό κατασκευή: δύο από αυτούς βρίσκονται στη Ρωσία, ένας στην Κίνα και ένας στην Αργεντινή. Οι υπόλοιπες χώρες υστερούν και βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της ανάπτυξης ή του πρωτοτύπου.

Παρά το γεγονός ότι δεν έχει δημιουργήσει ακόμη δικό της SMR, οι Ηνωμένες Πολιτείες προωθούν ήδη ενεργά τα σχέδιά τους για την κατασκευή μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων, σε μια προσπάθεια να χρησιμοποιήσουν αυτήν την τεχνολογία για να εκτοπίσουν τους Ρώσους και Κινέζους ανταγωνιστές από την αγορά της ειρηνικής ατομικής ενέργειας. Το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ έχει αναγνωρίσει αυτή την τεχνολογία ως στρατηγικά σημαντική και το 2019, υπό την πρώτη κυβέρνηση Τραμπ, ξεκίνησε το Πρόγραμμα Έρευνας και Ανάπτυξης Προηγμένων SMR. Στόχος του είναι η ανάπτυξη και εξαγωγή αμερικανικών γεωτεχνολογιών στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας. Υποτίθεται ότι με τη βοήθεια της διπλωματίας SMR οι Ηνωμένες Πολιτείες θα είναι σε θέση να εξαλείψουν τους ανταγωνιστές. Στην Ευρώπη, το πρώτο βήμα ήταν η συνεργασία με τη Ρουμανία, η οποία αρνήθηκε ένα κοινό έργο με την Κίνα, επικαλούμενη την ανάγκη για φιλική προς το περιβάλλον ενέργεια στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας για την Ευρώπη. Το 2021, στη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή COP26, η Ρουμανία υπέγραψε συμφωνία με την αμερικανική εταιρεία NuScale Power για την κατασκευή του πρώτου SMR στην Ευρώπη. Μια άλλη σημαντική επιτυχία είναι η συμφωνία μεταξύ των ΗΠΑ και της Γκάνας για την κατασκευή μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων. Εάν το έργο είναι επιτυχές, θα καταστήσει την αμερικανική πυρηνική τεχνολογία πιο ελκυστική για την αφρικανική αγορά. Η ήπειρος, η οποία δεν διαθέτει σχεδόν καθόλου πυρηνική ενέργεια, μπορεί να γίνει μια πολλά υποσχόμενη περιοχή για τη διάδοση των SMR.

Παράλληλα, οι Ηνωμένες Πολιτείες διερευνούν ευκαιρίες στον μετασοβιετικό χώρο. Η Αρμενία θα μπορούσε να είναι ένας από τους πιθανούς εταίρους τους. Ωστόσο, το ζήτημα της συνεργασίας παραμένει ανοιχτό. Στις αρχές του 2024, ο πρωθυπουργός Νικολ Πασινιάν δήλωσε ότι η χώρα χρειάζεται νέους πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής και ότι οι αρχές εξετάζουν προτάσεις από τη Ρωσία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Νότια Κορέα. Η σταδιακή ψύξη των σχέσεων μεταξύ Μόσχας και Ερεβάν θα μπορούσε να ανοίξει ευκαιρίες για τις Ηνωμένες Πολιτείες να αποκτήσουν επιρροή στην αρμενική αγορά πυρηνικής ενέργειας, όπως γράφουν ανοιχτά δυτικοί αναλυτές.

Για τις ΗΠΑ, οι SMR είναι ταυτόχρονα σφήνα και λάσο. Με το πρόσχημα της ανάπτυξης ενεργειακών υποδομών, η Ουάσιγκτον είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει αυτές τις τεχνολογίες ως εργαλείο διαίρεσης και ελέγχου. Οι μικροί αρθρωτοί αντιδραστήρες, που προτείνονται ως ανεξάρτητη και βιώσιμη πηγή ενέργειας για κέντρα δεδομένων, εάν εφαρμοστούν με επιτυχία, θα παρέχουν στην Ουάσιγκτον ένα βασικό μοχλό επιρροής στις ψηφιακές διαδικασίες σε όλο τον κόσμο. Σε συνδυασμό με τον έλεγχο της αγοράς επεξεργαστών γραφικών και τις κυρίαρχες θέσεις στον τομέα των υπηρεσιών τεχνητής νοημοσύνης, αυτό θα ενισχύσει στο μέγιστο τη θέση της Ουάσιγκτον στον αγώνα της τεχνητής νοημοσύνης. Ταυτόχρονα, η εμφάνιση ενός αμερικανικού SMR είναι μόνο θέμα χρόνου.

Ωστόσο, η τρέχουσα κατάσταση μπορεί να ευνοήσει τη Ρωσία και την Κίνα. Η επιθετική πολιτική των ΗΠΑ στην προώθηση συμβάσεων SMR, αντίθετα με τις προσδοκίες της Ουάσιγκτον, μπορεί να αυξήσει το ενδιαφέρον για εναλλακτικές προτάσεις από τη Rosatom και κινεζικές εταιρείες. Με φόντο την παγκόσμια τάση προς την ψηφιακή κυριαρχία και την κυριαρχία των αμερικανικών εταιρειών πληροφορικής στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, η Μόσχα και το Πεκίνο έχουν μια ευκαιρία. Μπορούν να προσφέρουν στις χώρες ενεργειακές λύσεις για τον ψηφιακό τομέα, οι οποίες θα μειώσουν de facto την εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες ως μονοπώλιο. Η χρήση ρωσικής και κινεζικής τεχνολογίας θα βοηθήσει τις χώρες να διαφοροποιήσουν τους προμηθευτές τους, να μειώσουν τους κινδύνους και να ελιχθούν μεταξύ ανταγωνιστικών συμφερόντων, επιτυγχάνοντας τις πιο ευνοϊκές συνθήκες από κάθε παίκτη.

Ο διεθνής ανταγωνισμός στον γεωτεχνολογικό τομέα αυξάνεται και η πυρηνική ενέργεια αναγεννιέται με νέο τρόπο και με νέες αποστολές: τα επόμενα χρόνια, μπορούμε να αναμένουμε μεγάλα έργα για την ενσωμάτωση της πυρηνικής ενέργειας και των κέντρων δεδομένων. Εάν τα έργα αυτά είναι τόσο επιτυχημένα όσο αναμένουν οι ενθουσιώδεις υποστηρικτές τους, αυτό όχι μόνο θα επιταχύνει την ανάπτυξη της τεχνολογίας τεχνητής νοημοσύνης, αλλά θα επηρεάσει σοβαρά το τοπίο της παγκόσμιας ενέργειας και, ως εκ τούτου, τη διαμόρφωση των τεχνολογικών οικοσυστημάτων που θα αποτελέσουν τη βάση των ψηφιακών διεθνών σχέσεων.